بررسی قابلیت بکارگیری سنجه­های مرکزیت به­عنوان شاخص­های شباهت مدارک با یکدیگر در بازیابی اطلاعات

 نگارش: جواد عباس پور

 استاد راهنما: دکتر نادر نقشینه

 اساتید مشاور: پروفسور غلامرضا فدایی

پروفسور فریده عصاره

چکیده:

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی قابلیت بکار­گیری سنجه های مرکزیت (درجه­ای، نزدیکی، بینابینی، بردارویژه) به­عنوان شاخص­های شباهت مدارک با یکدیگر است. در این راستا، سنجه­های مرکزیت با سنجه استنادمحور اشتراک در مأخذ و سنجه متن محور شباهت کسینوسی محک زده شده­اند.

روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف در گروه پژوهش­های کاربردی و از نظر چگونگی گردآوری داده­ها در ردیف پژوهش­های پیمایشی جای می­گیرد. به لحاظ روش پژوهش، از روش­های تحلیل استنادی، تحلیل شبکه اجتماعی و تحلیل محتوای رایانه­ای استفاده شده­است. جامعۀ این پژوهش را 385 مقاله منتشر­شده در سال 2011 و نمایه­شده در پایگاه تامسون رویترز(وب آو نالج) به عنوان مقاله­های اولیه و38500 مقاله دارای پیوندهای استنادی با آنها تشکیل می دهند. مقاله­های اولیه به چهار رشتۀ علوم پایه/ فنی- مهندسی (شامل فیزیک، شیمی، زیست­شناسی و کامپیوتر) و چهار رشتۀ علوم انسانی/ اجتماعی (شامل اقتصاد، علوم­تربیتی، روانشناسی و جامعه­شناسی)تعلق داشتند. داده­های پژوهش با استفاده از نرم­افزارهای Bibexcel ، UCINET و نرم­افزار سنجش شباهت کسینوسی گردآوری و به کمک نرم افزار spss   تجزیه و تحلیل شدند.

 یافته­ها: یافته­های پژوهش نشان داد که  بین سنجه­های مرکزیت (درجه­ای، بردار ویژه، نزدیکی و بینابینی) با هر دو سنجه استنادمحور اشتراک در مأخذ و سنجه متن محور شباهت کسینوسی  همبستگی مثبت در سطح آلفای 01/0 وجود­دارد. همچنین سنجه مرکزیت نزدیکی به تنهایی و برآیند سه سنجه مرکزیت نزدیکی، بردار ویژه و درجه ای بهترین عملکرد را از حیث پیش بینی شباهت مدارک داشتند. علاوه بر این، یافته ها نشان داد استفاده توأمان از سنجه های مرکزیت و اشتراک در مأخذ منجر به بهبود پیش بینی نهایی شباهت مدارک می شود. بنابراین، نتایج نهایی حاکی از آن است که سنجه­های مرکزیت از قابلیت لازم  برای استفاده بهعنوان شاخص­های شباهت مدارک با یکدیگر برخوردارند.

کاربردها: از نتایج حاصل از این پژوهش می توان در الگوریتم­های بازیابی پایگاه­های اطلاعاتی و موتور­های جستجو، به­ویژه موتورهای جستجوی مدارک علمی، به منظور شناسایی، بازیابی و رتبه­بندی بهتر منابع مشابه استفاده کرد.

کلید­واژه­ها: سنجه های مرکزیت/ مدارک  مشابه/ بازیابی اطلاعات/ سنجه­های شباهت متن محور/ سنجه­های شباهت متن محور/ سنجه شباهت کسینوسی/ اشتراک در مأخذ