نام نويسنده: منصوری, علی

استاد(ان) راهنما: دکتر فریده عصاره

استاد(ان) مشاور: دکتر زاهد بیگدلی

دانشکده و دانشگاه محل تحصیل: دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اهواز

تاریخ دفاع (ماه و سال): چهارم دی ماه ۱۳۸۵

نشانی پست الکترونیکی: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

چکیده

 تحول در فنآوری­ها و ظهور و گسترش اینترنت، خدمات کتابخانه­ها را از حالت سنتی خارج نموده و به سمت خدمات پیوسته و در هر زمان و مکان که کاربران نیاز داشته باشند رهنمون ساخته است. یکی از خدمات کتابخانه­ها که بسیار از فن­آوری­ها تأثیر پذیرفته، خدمات مرجع است که امروز با عناوینی همچون خدمات مرجع دیجیتالی یا مجازی شناخته می­شوند. در ایران، به دلیل عدم شناخت قابلیت­های این خدمت و همچنین عدم وجود معیار و استانداردهای معین برای طراحی میز مرجع دیجیتالی، کمتر مورد توجه کتابخانه­ها قرار گرفته است. این پژوهش با هدف ارائه الگوی مناسب برای میز مرجع دیجیتالی کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران و به روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. موارد مورد پژوهش در این بررسی 33 میز مرجع دیجیتالی کتابخانه­های ملّی جهان بودند که به زبان انگلیسی ارائه خدمت می­نمودند. ابزار گردآوری داده­ها، سیاهه وارسی در قالب 35 پرسش در طیف لیکرت و یک پرسش باز است که به متخصّصان و صاحبنظران ایرانی ارسال شد تا میزان اهمیّت وجود ویژگی­های محتوایی موجود در این سیاهه وارسی و همچنین نحوة پاسخگویی از جنبه اختیاری یا اجباری بودن بدانها را تعیین نماید. در این پژوهش وضعیت موجود ویژگی­های میز مرجع دیجیتالی کتابخانه­های ملّی مورد مطالعه، از طریق تحلیل محتوا بررسی شد که در مجموع 64 ویژگی محتوایی استخراج شد که پس از حذف ویژگی­های مترادف و مشابه به 35 ویژگی کاهش یافت و بسامد مربوط به هر کدام از آنها مشخص شد. همچنین کشورهایی که پربسامدترین یا کم بسامدترین میزهای مرجع را دارا بودند مشخص گردید. کتابخانة آرشیو کانادا 5/44%، کتابخانة ملّی ژاپن4/42%، کتابخانه کنگره و کتابخانه ملّی استرالیا 4/36% با سیاهه وارسی مطابقت داشتند و به ترتیب رتبه اول تا سوم را دارند. کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران با %1/12 مطابقت رتبه 10 را داراست. نتایج داده­های حاصل از سیاهه وارسی نشان داد که 21 ویژگی از دیدگاه صاحبنظران مهّم و ضروری برای الگوی پیشنهادی می­باشد. همچنین یافته­های پژوهش نشان  می­دهد که اختلاف قابل توجهی میان وضعیّت موجود و وضعیّت مطلوب از دیدگاه صاحبنظران ایرانی وجود دارد. بر اساس ویژگی های مهّم از دیدگاه صاحبنظران ایرانی، کتابخانة کنگره با 10 ویژگی مهّم در رتبة اول و کتابخانة ملّی ایران با 3 ویژگی مهّم در رتبة 12 قرار دارد.  در مجموع طبق یاقته­های پژوهش حاضر، میزهای مرجع کتابخانه­های مورد بررسی از طراحی ضعیفی برخوردار هستند و تمامی آنها کمتر از %50 ویژگی­های مهّم از دیدگاه صاحبنظران را دارا می­باشند. در نهایت با توجه به نتایج بدست آمده از تحلیل نظرات صاحبنظران در مورد اهمیّت وجود ویژگی­های محتوایی، الگوی پیشنهادی برای طراحی میز مرجع دیجیتالی کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران ارائه گردید.