نام نویسنده :داوود شریفیان

استاد راهنما: عباس حری

مقطع تحصیلی :  کارشناسی ارشد

سال انتشار : 1376

چکیده:

نمايه‌هاي انتهاي كتاب به دليل نقش مهم آن در بازيابي اطلاعات ، كليد تحقيق و تجسس در هر كتاب هستند و از بهترين ابزارها براي آگاهي از اطلاعات مندرج در كتاب و تعيين محل دقيق آن اطلاع به شمار مي‌روند. در اين پژوهش قصد داريم وضعيت نمايه‌هاي كتاب كتابهاي زبان و ادب فارسي، انتشار يافته طي سالهاي 1370 تا پايان سال 1374 را بررسي نمائيم. فرضيه اين پژوهش عبارتست از اينكه: كتابهاي زبان و ادب فارسي داراي نمايه، بيش از 75 درصد اصول و ملاكهاي نمايه‌هاي انتهاي كتاب را براساس استاندارد BS-3700 و ASI رعايت نكرده‌اند. در اين پيمايش همچنين نمايه‌هاي موردنظر از نظر محتوا، ساخت ، ارجاعات ، اصول نقطه‌گذاري، رعايت نظم الفبايي، استفاده از عبارات بيانگر و توضيحگرها، نوع حروف و نيز بكارگيري و رعايت تورفتگي‌ها مورد بررسي قرار گرفته‌اند. در اين تحقيق با استفاده از روش پيمايشي - تحليلي، اطلاعات مورد نظر از طريق مشاهده مستقيم گردآوري و تجزيه و تحليل شد. جامعه پژوهش شامل همه كتابهايي است كه درباره زبان و ادب فارسي در سالهاي 1370 تا 1374 اعم از تاليف و ترجمه انتشار يافته است . با بررسي رده 800 ديوئي در كتابشناسي ملي ايران، كتابنامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و مجله نمايه مشخص گرديد كه طي اين دوره پنج ساله با توجه به تعريف عملياتي، 802 عنوان كتاب در زمينه مورد نظر منتشر شده است . براي دسترسي به كتابهاي جامعه پژوهش ، كتابخانه‌هاي: فرهنگستان زبان و ادب فارسي، كتابخانه مركزي دانشگاه تهران، دانشكده ادبيات دانشگاه تهران، دانشكده ادبيات شهيدبهشتي، دانشكده ادبيات و زبانهاي خارجي دانشگاه علامه طباطبائي، سازمان مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي و مجموعه‌هاي خصوصي مورد بررسي قرار گرفته با پيگيري و صرف وقت زياد به تمامي 802 عنوان كتاب مذكور دسترسي ميسر گرديد. با پيمايش 802 عنوان اين نتيجه به دست آمد كه فقط 82 عنوان، يعني 1/10 آنها داراي نمايه هستند. از اين 82 عنوان فقط 3 عنوان، يعني كمتر از 4 درصد در نمايه‌هاي خود بيش از 75 درصد از ملاكهاي موردنظر را رعايت كرده‌اند و 8 عنوان يعني حدود 10 درصد از نمايه‌هاي مذكور 50 تا 75 درصد از اصول را رعايت كرده‌اند و تعداد 19 عنوان، يعني حدود 23 درصد 24 تا 49 درصد از اصول را رعايت كرده‌اند و سرانجام 52 عنوان كمتر از 24 درصد از ملاكها را رعايت كرده‌اند. از نظر استفاده از نظام ارجاعات 74 عنوان از 82 عنوان كتاب ، در آنها ارجاعات به كار رفته است ، يعني بيش از 90 درصد، همچنين، نمايه‌هاي 74 عنوان از كتابهاي موردنظر به طور بنيادي تهيه شده‌اند، يعني حدود 90 درصد و 8 عنوان نمايه ترجمه شده و نمايه اصل با ارجاع به بدنه متن فارسي وجود نداشت . فرضيه پژوهش با استناد به يافته‌هاي پژوهش و استفاده از تحليل آماري تاييد مي‌گردد. يعني كتابهاي زبان و ادب فارسي داراي نمايه، بيش از 75 درصد از ملاكهاي مورد نظر را رعايت نكرده‌اند.